नेपालको कुल क्षेत्रफलको करिव ४४.७४%
भूभाग वन ज्रगलले ढाकेको छ ।
कृषि लगायत पर्यटन, वातावरण, जैविक
विविधता ए्रव भौगोलिक विकास संरचनाको
मेरुदण्डको रुपमा रहेको वन क्षेत्रबाटै
मुलुकवासिका अधिकाँस दैनिक
आवश्यकताका काठ ईन्धन ७०%, पशुआहार
४०%, जडिबुटि लगायत काष्ठ एंव गैरकाष्ठ वन
पैदावारको आपुर्ति हुँदै आएकोे छ । त्यसैगरि वन तथा जलाधार संरक्षणको माध्यामबाट
कृषि योग्य भूमिको संरक्षण र उत्पादकत्वमा बृद्धि,
पानिमुहान, वन्यजन्तु
र जैविक विविधताको संरक्षण, जलवायु शुद्धिकरण जस्ता मानव स्वास्थ्य
एंव प्रकृति संरक्षण र वातावरणीय स्वच्छता कायम राख्ने कार्यमा ठुलो
टेवा पुगेको छ ।
नेपालको मानचित्रमा कान्जिरोवा हिमालको
काखमा तथा भेरी नदीको छेउमा
अवस्थित यस जाजरकोट जिल्ला कर्णाली
प्रदेश अन्तर्गत एक पहाडी जिल्लाको
रुपमा पूर्वमा रुकुम पश्चिम, पश्चिममा
सुर्खेत र दैलेख, उत्तरमा जुम्ला र
डोल्पा र दक्षिणमा सल्यान र सुर्खेत
जिल्ला रहेका छन । जिल्लाको कुल
क्षेत्रफल २२२१०० हेक्टर रहेकोमा
समुद्रि ुसतह देखि ६१० मिटर उचाई देखि
५४१२ मिटरको उचाई सम्म २८० ३७’ देखि
२९० ०७’ उत्तरी अक्षाँस देखि ८१० ४९’
देखि ८२० ३४ ’ पूर्वि
देशान्तर सम्म फैलियको छ । जिल्लाको कुल भू–भागको करीब
१२९१२१ हेक्टर अथवा ५८.१४५ भन्दा बढी क्षेत्रफल वन क्षेत्रले ढाकेको छ भने
यहाँको ९३५ जनताको मुख्य पेशा कृषी र वन क्षेत्र संग सम्वन्धित क्रियाकलाप
सँग आवद्ध रहेका छन । वन व्यवस्थापनका विभिन्न पद्धतिहरु मध्ये यस
जिल्लामा मुख्यगरी सामुदायिक वन, सरकारीद्धारा व्यवस्थित वन , कवुलियति वन
तथा निजि वन व्यवस्थापन पद्धति द्धारा वनको संरक्षण , संम्बद्र्धन
तथा सदुपयोग हुँदै आईरहेको छ । जिल्लाको कुल वन क्षेत्रको ३८.४२ %
वन क्षेत्र सामुदायिक वनको रुपमा उपभोक्ता समुह गठन गरि वन व्यवस्थापन
हुँदै आईरहेको छ ।
समग्र जिल्लालाई वन व्यवस्थापनको
हिसावले १ वटा डिभिजन तथा ६ वटा सव
डिभिजन वन कार्यालय मार्फत वन
व्यवस्थापन कार्य हुँदै आईरहेकोमा। संघिय
नेपालको संरचना अनुसार जाजरकोट जिल्ला १
संसदिय तथा २ प्रादेशिक निर्वाचन
क्षेत्र,
३ नगरपालिका तथा ४ गाउँपालीकाको रुपमा
बिभाजन गरिएको छ जसमा वन क्षेत्रको हिसावले सबै भन्दा बढि वन
क्षेत्र बारेकोट गाउँपालीका (२५.९७%)
तथा सवै भन्दा कम भेरी
नगरपालीका(९.८९%)मा पर्दछ ।
यातायातको दृष्टिले निकै कठिन रहेको र
प्राकृतिक स्रोतको हिसाबले निकै
धनी जिल्लाको रुपमा रहे पनि हाल
यातायातको पहुँच केही हदसम्म सहज भएको
मानिन्छ । अन्य भौतिक पूर्वाधार को
अभावको साथै यातायात र सञ्चारको उचित
विकास र जिल्लाको सबै क्षेत्रमा सडक
मार्ग जोडिन नसकेकोले जिल्लाको
विकासलाई थप कठिन बनाएको छ । प्राकृतिक
सम्पदा खासगरी वन जंगल, तथा जडिबुटि
जुन सम्पदा यहाँ जिल्लाको प्रमुख
प्राकृतिक सम्पदाको रुपमा रहेको छ र यसको
विकास विना जिल्लाको समष्टिगत विकासको
कल्पना गर्न सकिदैन उल्लेखित
क्षेत्रहरुको उचित विकास गरी प्राप्त
प्रतिफललाई आम जनता सम्म पु¥यााउन सके जिल्लालाई
एउटा सम्पन्न जिल्लाको रुपमा स्थापित गर्न सकिन्छ । भू–उपयोगिता अनुसार
भू–क्षेत्रको प्रयोगको अभावले भू–उत्पादकत्वमा कमी, भू–क्षय, बाढी, पहिरोको
प्रकोप दिन प्रतिदिन बढ्दै गई भू–क्षेत्रबाट प्राप्त हुने निरन्तरको
लाभबाट बच्चित हुने अवस्था श्रृजना हुदै गएको छ ।
जलवायु विविधताले प्राप्त वन ,वनस्पति, जडिबुटी
लगायत अन्य जीवहरुको विविधतालाई विकास गर्नु जिल्लाको कठिन
भू–बनोट, भीर पहरा आदिले गर्दा
अपरिहार्य रहेको छ । छरिएर रहेको गाउँ
बस्तीको वरिपरी रहेका वन क्षेत्रको
विकास स्थानिय जनताको सहभागीतामा विना
सम्भव नभएकोले स्थानीय समुदायमा भएको
आवश्यकता र महत्व बारे वोध गराई वन
विकास कार्यमा सहभागी गराउन उत्प्रेरित
गर्ने लक्ष्य लिएको छ ।